تعیین زمان زایمان

تعیین زمان زایمان از طریق سونوگرافی

برخی اوقات به دلیل نامنظم بودن دوره‌های عادت ماهانه، فراموشی زمان

اولین روز آخرین قاعدگی و حتی در مورد مادری که در دوران شیردهی

بدون شروع دوره‌های منظم قاعدگی باردار شده است، تعیین زمان تخمینی

زایمان امکان‌پذیر نیست. بنابراین علاوه بر معاینات بالینی، می‌توان از سونوگرافی

سه ماهۀ اول بارداری استفاده کرد. متخصص سونوگرافی در واقع با اندازه‌گیری

ابعادی از بدن جنین مثل اندازه‌گیری طول سر تا باسن جنین، قطر خاصی از

سر جنین و قطر ساک بارداری تخمینی از سن بارداری به دست می‌آورد؛

توجه کنید که دقت سونوگرافی در سه ماهۀ اول بارداری برای تخمین سن بارداری

به مراتب بیشتر از سونوگرافی‌های زمان‌های بعدی است. بنابراین چنانچه

تاریخ اولین روز آخرین قاعدگی خود را می‌دانید یا سن حاملگی شما در سه

ماهۀ اول بارداری مشخص شده است، می‌توانید بیشتر روی تاریخ احتمالی

زایمان خود حساب کنید.

تشخیص زمان زایمان با معاینۀ شکم

در برخی موارد می‌توان با استفاده از معاینۀ شکم و تعیین اندازۀ رحم نیز سن

بارداری شما را تخمین زد. این روش نسبت به دو روش بالا احتمال خطای بیشتری

دارد، زیرا شرایطی نظیر بارداری چندقلو، الیگوهیدرآمنیوس، پلی‌هیدرآمنیوس

و نیز درشتی یا کوچکی جنین می‌تواند پزشک را دچار اشتباه کند. بنابراین هرچند

پزشک ممکن است در معاینۀ شکم به این موضوع دقت کند، اما تاریخ زایمان را

با دو روش موجود دیگر تعیین خواهند کرد. اما در برخی موارد که دسترسی به

سونوگرافی وجود ندارد و مادر هم از زمان آخرین قاعدگی خود بی‌اطلاع است،

این روش ممکن است به تعیین تاریخ زایمان کمک کند. به‌طورکلی، محاسبه‌های

مربوط به تاریخ زایمان همیشه تخمینی است و تعداد کمی از زنان در تاریخ دقیق

و مشخص‌شده زایمان می‌کنند. زایمان شما ممکن است دو هفته قبل یا بعد از

تاریخ تعیین‌شده صورت گیرد.


تعریف جدید از ماما در دنیا

تعریف جدید از ماما در دنیا، غیر از خدمات دوران بارداری و زایمان، دختران

در سنین بلوغ، زنان در سنین یائسگی و مسائل بهداشتی و حتی کودکان زیر ۵

سال را دربرمی گیرد. حتی براساس مقررات کشور ما و مقررات بین المللی، ماما می تواند

بدون نیاز به نظارت، به طور مستقل خدمات خود را ارائه کند.”

هنگامی که بحث مشکلات جامعه مامایی ایران پیش می آید، عناوینی چون هجوم

گسترده به مطب پزشکان متخصص زنان، نبود تجربه کافی و اطلاعات جامع فارغ التحصیلان

رشته مامایی، عدم تناسب پذیرش دانشجوی مامایی و ردیف های استخدامی،

در نهایت به معضل بیکاری در جامعه مامایی ایران منجر می شود.

هدا میرغیاثی رئیس بخش زایمان یکی از بیمارستان های تهران در مورد

تجربه کاری خود می گوید: “بزرگترین مشکل دانشجویان مامایی، بازار کار نامناسب است.

وقتی هم که وارد بازار کار می شوند، با موانع عمده ای روبرو هستند.

کار اصلی ماما، انجام زایمان طبیعی است اما این امکان هم اکنون از جامعه مامایی

ایران گرفته شده است. پزشکان در اغلب بیمارستان ها مقیم هستند و ماما

جایگاه مهمی ندارد، این در حالی است که اگر ماما در جایگاه اصلی خود قرار گرفته باشد

آمار سزارین پائین می آید. قبلاً مراقبت و انجام امور زایمان به وسیله ماماها انجام می شد

و اگر مسأله ای غیرطبیعی بود به پزشکان مراجعه می شد. اما هم اکنون پزشکان به

شدت گرایش به این بخش دارند و در حالی که ما در بیمارستان ها به ماما نیاز داریم،

زمینه ای برای جذب نیروهای جدید نداریم که تا بخش زیادی به معاونت درمان مربوط می شود.

از سویی بیمه ها به طور شخصی انجام می شود. شاید پرداخت حقوق ماماها، دستور استخدام

دولتی را هم تحت الشعاع قرار داده. از سوی دیگر مامایی جزو مشاغل سخت به حساب نمی آید.

هر ماما با ۳۰ سال سابقه می تواند با ۲۵ روز حقوق بازنشسته شود.

در نهایت بزرگترین مشکل این است که کار ما از ما گرفته شده است.”

میزان سزارین در کشور از ۲۰ سال گذشته، از ۱۰ درصد استاندارد جهانی به ۶۰
درصد افزایش یافته است. ادامه این روند و استفاده نکردن از ماماها و عدم آموزش
صحیح به مردم، این روند را می تواند تا صد درصد نیز برساند. ۳۵ درصد زایمان ها
به صورت سزارین است که ۹۰ درصد آنها در شهرها و در بیمارستان های خصوصی
انجام می شود. اما آمارهای واقعی تر به بیش از ۵۰ درصد زایمان با روش سزارین اشاره
دارد و حتی همین مسأله زمینه برخی عفونت های پس از زایمان را به وجود می آورد.
هدا میرغیاثی معتقد است: “عدم بهره گیری مناسب از ماماها در کشور و مراجعه
زنان باردار به پزشکان متخصص زنان و زایمان یکی از عوامل مهم افزایش سزارین در
کشور است. چون به علت زمان دار بودن زایمان طبیعی، پزشکان متخصص زنان
باردار را به سمت سزارین سوق می دهند.”

از سویی اگرچه انتخاب نوع زایمان، حق طبیعی اشخاص است. اما زایمان به
طریق سزارین در کشور ما از یک حق انتخاب فراتر رفته است و به نوعی تعهد
پنهان تبدیل شده است. بنا به آمار سازمان بهداشت جهانی، آمار سزارین در یک جامعه
باید ۱۰ تا ۳۰ درصد زایمان های آن کشور باشد، اما این رقم در ایران به ?? درصد رسیده است.
این آمار در انگلستان ۲۱ درصد است. چنانکه یکی از استادان دانشگاه آکسفورد در
یک برنامه پزشکی در ایران می گوید: این آمار بسیار شگفت انگیز است و اگر علت آن
درد زایمان طبیعی است، پس متخصصان بیهوشی باید در تکنیک های خود برای بی حسی
بازنگری کنند. با این حال کمبود امکانات در زایمان طبیعی، به روز نشدن روش های زایمان طبیعی،
بی توجهی به زایمان طبیعی بدون درد و… زمینه خوبی برای تشویق مادران باردار از سوی پزشکان
به سوی سزارین است. این در حالی است که دلایل اقتصادی ترجیح پزشکان در این انتخاب است.
یک متخصص زنان و زایمان در این باره، پائین بودن تعرفه پزشکی زایمان طبیعی و نبود پشتوانه
قانونی برای حمایت از متخصصان زنان را از دلایل بالای سزارین می داند. از سویی در روش طبیعی،
به ۱۲ ساعت وقت از زمان بستری تا زمان تولد نیاز است. در حالی که در سزارین تنها به یک ساعت زمان
نیاز دارد. در نهایت وقتی ۶۰ تا ۷۰ درصد زایمان ها به روش سزارین انجام می شود و تنها
تقاضای زایمان طبیعی به مناطق محروم منحصر می شود، ماماها بیکار می شوند.
این در حالی است که اگر برای هر هزار نوزاد به ۳۰ تا ۵۰ ماما نیازمندیم دیگر نباید
مشکل بیکاری ماماها وجود داشته باشد. اما تنها ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر از ماماها جذب
سیستم بهداشت و درمان کشور شده اند.
در خطر افتادن استقلال حرفه مامایی از مهمترین مشکلات جامعه مامایی در ایران است.
بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی، رشته مامایی کاملاً مستقل تعریف شده و می تواند
بدون نیاز به سرپرست وظایف خود را انجام دهد.
از سویی تمام مراقبت های عادی دوران بارداری، مشاوره های دوران بلوغ، تشخیص و
درمان بیماری های شایع دستگاه تناسلی و مشکلات دوران پیری در حیطه وظایف ماماها قرار دارد.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید به این مهم توجه کند که بزرگ شدن دولت در بعد سلامت،
به نفع جامعه و نوعی صرفه جویی است که به بهبود کیفی رسیدگی به زنان و نوزادان نیز
منجر می شود. چنان که طرح پزشک خانواده به اشتغال حدود ۴ هزار ماما در این تیم ها منجر شد.”

نشانه‌های آغاز زایمان طبیعی

هیچ‌کس قادر به پیش‌بینی دقیق زمان شروع فرایند زایمان نیست. تاریخی که پزشک

به شما می‌دهد تقریبی است و گاهی ممکن است درد زایمان حتی حدود سه هفته پیش

از این تاریخ یا دو هفته پس از آن شروع شود که مسئله‌ای طبیعی است.

نشانه‌های زیر به شما خواهد گفت که زایمان شما نزدیک است:

پایین آمدن برآمدگی شکم و احساس سبکتر شدن:

این اتفاق به دنبال پایین ‌آمدن سر جنین و آماده شدن بدن برای زایمان رخ می‌دهد. 

شکم شما ممکن است پایین‌تر از قبل به نظر برسد و تنفس راحت‌تری داشته باشید،

زیرا وزن جنین دیگر به ریه‌های شما فشار نمی‌آورد. ضمناً ممکن است به خاطر فشار آوردن

جنین روی مثانۀ شما، دچار تکرر ادرار شوید. این نشانه‌ها در اولین زایمان مادر ممکن است

چند هفته و در زایمان‌های بعدی، چند روز یا چند ساعت پیش از شروع زایمان بروز کند.

خروج ترشحات صورتی رنگ آغشته به خون از رحم: 

خروج ترشح صورتی رنگ آمیخته به خون از دهانۀ رحم که همان مخاط مسدودکنندۀ رحم یا

پلاگ موکوس است و تا این زمان دهانۀ رحم را بسته و از عفونت در امان نگاه داشته بود،

ممکن است روزها قبل از درد زایمان یا همزمان با شروع آن مشاهده شود.

پارگی کیسۀ آب: 

پاره شدن کیسۀ آب، باعث ترشح یا جاری شدن مایع از واژن می‌شود. 

پارگی کیسۀ آب ممکن استساعت‌ها پیش از شروع درد زایمان یا همزمان با آن اتفاق بیفتد.

اغلب زنان طی ۲۴ ساعت پس از شروع درد زایمان، نوزاد خود را به دنیا می‌‏آورند.

اگر زایمان طی این بازۀ زمانی به صورت طبیعی رخ ندهد، ممکن است پزشک با

روش القای زایماننوزاد را به دنیا آورد تا هم از بروز عفونت و هم

از عوارض زایمان برای نوزاد پیشگیری کند.

انقباضات رحمی: با وجود اینکه انقباض ماهیچه‌های رحم به صورت متناوب و

نامنظم با نزدیک شدن به زمان زایمان مسئله‌ای عادی است، معمولاً انقباضاتی که

فاصلۀ کوتاهی از هم دارد و منظم هستند، نشانگر شروع شدن درد زایمان است.

اسهال: اسهال مکرر ممکن است نشانۀ نزدیک شدن به زمان زایمان باشد.

مراحل زایمان طبیعی

روند زایمان طبیعی را معمولاً به سه مرحله تقسیم می‌کنند. این مراحل شامل موارد زیر است:

مرحلۀ اول: این مرحله خود شامل سه فاز است: نهفته، فعال و انتقالی.

  • فاز نهفته: طولانی‌ترین فاز زایمان است و شدت آن از بقیه کمتر است.
  • در این فاز، تعداد انقباضات افزایش می‌یابد و به باز شدن دهانۀ رحم کمک می‌کند.
  • این فاز زیاد آزاردهنده نیست و طی آن دهانۀ رحم باز و نازک می‌شود. اگر انقباضات رحمی
  • شما منظم باشد، معمولاً میزان باز شدن دهانۀ رحم به طور منظم چک می‌شود.
  • فاز فعال: باز و نازک شدن دهانۀ رحم با سرعت بیشتری ادامه می‌یابد و ممکن است
  • با هر انقباض، در ناحیۀ کمر و شکم احساس درد شدید یا فشار کنید. ضمناً ممکن است احساس
  • فشار در ناحیۀ مقعد داشته باشید که باید به اصطلاح زور بزنید، اما پزشک به شما خواهد گفت
  • که تا باز شدن کامل دهانۀ رحم برای این کار صبر کنید.
  • فاز انتقال: دهانۀ رحم به طور کامل و به اندازۀ ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شود.
  • انقباضات رحمی با شدت، درد و در نوبت‌های بیشتری؛ هر سه تا چهار
  • دقیقه و به مدت ۶۰ تا ۹۰ ثانیه بروز می‌کند.

مرحلۀ دوم: این مرحله با باز شدن کامل دهانۀ رحم شروع می‌شود و

با خروج جنین پایان می‌یابد. در این مرحله، نقش شما تأثیر زیادی در پیشرفت زایمان دارد و

پزشک از شما می‌خواهد که زور بزنید. فشار ناشی از زور زدن و انقباضات رحمی و زور زدن شما،

نوزاد را در کانال زایمان به سمت پایین پیش می‌برد. نرمی و انعطاف استخوان‌های جمجمه و

فواصل بین این استخوان‌ها، به عبور سر کودک از کانال زایمان کمک می‌کند و در نهایت سر نوزاد

از ناحیۀ تناسلی مادر مشاهده و خارج می‌شود.

 به محض خروج سر، پزشک با عمل مکش یا ساکشن، مایع آمنیوتیک، خون و مخاط رحم را از بینی و دهان نوزاد خارج می‌کند.
 پس از سر، شانه‌ها و سپس سایر قسمت‌های بدن از واژن خارج می‌شود.
در تمام این مراحل شما باید به زور زدن خود ادامه دهید. فراموش نکنید که فشار شما با انقباضات رحمی
همزمان، تأثیر بیشتری دارد و همچنین یادتان باشد که در فواصل دردهای زایمانی نفس‌های عمیق بکشید
تا توان بیشتری برای ادامۀ زایمان داشته باشید.
مرحلۀ سوم: پس از تولد نوزاد، شما وارد مرحلۀ آخر زایمان می‌شوید. در این مرحله،
جفت که وظیفۀ تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین را بر عهده داشت، از دیوارۀ رحم جدا و
از واژن خارج می‌شود. این مرحله ممکن است بین پنج تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.
زایمان هر زن با دیگری متفاوت است و زمانی که در هر مرحلۀ زایمان صرف می‌شود نیز متفاوت است.
اگر این اولین فرزند شماست، معمولاً از زمان شروع درد زایمان تا پایان آن حدود ۱۲ تا ۱۴ ساعت طول می‌کشد؛
این زمان معمولاً در زایمان‌های بعدی کوتاه‌تر خواهد شد.