توانبخشی و معلولان کم توان ذهنی

توانبخشی : توانبخشی مجموعه ای است که اقداماتی هدفمند را ، در جهت قادرسازی شخص معلول، به منظور

دست یابی به سطح نهایی توانایی و عملکرد جسمی، حسی، ذهنی روانی، اجتماعی و حفظ این توانایی ها انجام می دهد.

کم توان ذهنی: به افرادی اطلاق می گردد که بر اثر ایجاد نارسائی و نقص در کنش مغز دچار حدی از

کم توانی ذهنی گردیده اند. در نتیجه قادر به انجام امور شخصی و تکالیف اجتماعی خود در مقایسه با همسالان و

افراد مشابه خود نمی باشند.

خدمات توانبخشی برای کم توانان ذهنی:
به مجموعه ای از اقدامات توانپزشکی و توانبخشی آموزشی، حرفه ای و اجتماعی گفته می شود که موجبات

استقلال نسبی افراد ناتوان و معلول را در جامعه فراهم می نماید و سبب بازگشت مجدد آنان به جامعه و استفاده مساوی

از فرصت های مختلف اجتماعی، شغلی، آموزشی و اقتصادی در مقایسه با افراد سالم می گردد.

انواع مراکز ارائه خدمات توانبخشی به کم توانان ذهنی:

هدف در این مراکز ، انجام برنامه ویژه ای است که می تواند نیازهای آموزشی خاص کودکان معلول از  

طریق اقداماتی نظیر روانشناسی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و آموزشهای پیش دبستانی را برآورده سازد.

برای چنین کاری ممکن است ابزارهای خاص، روشهای آموزش و تجهیزات ویژه مورد نیاز باشد.
یک رویکرد منظم آموزشی برای

کودکان کم توان ذهنی دارای ۳ مرحله است:
۱- انتخاب هدف آموزشی
۲- انتخاب روش آموزشی مناسب
۳- ارزشیابی پیشرفت برنامه

۲٫ مراکز روزانه آموزش و توانبخشی حرفه ای کم توانان ذهنی بالای ۱۴ سال
این مراکز به کم توانان ذهنی بالای ۱۴ سال واجدشرایط آموزشهای فنی و حرفه ای همراه با

خدمات توانبخشی با بهره هوشی تربیت پذیر بالا و آموزش پذیر خدمات ارائه می کنند که تعداد

۳۰ مرکز در استان تهران با این نوع مجوز در حال فعالیت است.

هدف از آموزش و توانبخشی حرفه ای بالا بردن توانایی های این گروه از کم توانان ذهنی در رساندن آنان به

حداکثر توانایی در جهت زندگی مستقل و مطلوب در خانه و جامعه و کسب عقل معاش می باشد.

به طوری که با ارائه آموزشهای عملی به طور مداوم زمینه پرورش قوای فکری و جسمی در آنها فراهم گردد.

اینگونه مراکز آموزشهای خود را حول ۴ محور (پرورش مهارتهای حرفه ای – پرورش مهارتهای آموزشی – پرورش

مهارتهای اجتماعی – پرورش مهارتهای فردی ) ارائه خواهد داد.

۱-۲) مراکز توانبخشی حرفه ای (آموزشی حمایتی)
هدف از فعال نمودن این مراکز ارتقا توانایی ها و کسب مهارت حرفه ای افراد کم توان ذهنی حمایتی به

منظور دستیابی به زندگی مستقل و مطلوب است.

درحقیقت ، هدف از آموزش و توانبخشی حرفه ای در این مراکز، حمایت از افراد معلولی است که توانایی

اشتغال در شرایط عادی جامعه را ندارد، با ارائه آموزشهای عملی به صورت مداوم، زمینه پرورش

قوای فکری و جسمی در آنان فراهم می گردد.

۳٫ مراکز توانبخشی و نگهداری شبانه روزی معلولان ذهنی بالا و زیر ۱۴ سال:
این مراکز کم توانان ذهنی بالا و زیر ۱۴ سال واجد شرایط را نگهداری و خدمات توانبخشی ،

مراقبتهای اولیه پزشکی و پرستاری به صورت شبانه روزی ارائه می دهد.

به تعداد ۱۱ مرکز زیر ۱۴ سال و تعداد ۲۵ مرکز بالای ۱۴ سال در استان تهران با این نوع مجوز در ال فعالیت است.

معلولان واجد شرایط نگهداری در این گونه مراکز کسانی هستند که میزان بهره هوشی آنها کمتر از ۲۵ باشد.

هدف این مراکز ارائه خدمات مراقبتی پرستاری توانپزشکی و توانبخشی به منظور حفظ سلامت و جلوگیری

از توسعه عوارض معلولیت و محدودیت های ناشی از آن، کمک به ارتقا سطح سلامت و پیشگیری از

معلولیتهای ثانویه انجام می پذیرد.

۴٫ ارائه خدمات توانبخشی در منزل به کم توانان ذهنی:
این فعالیت به ارائه خدمات توانبخشی (فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، روانشناسی، مددکاری، پرستاری، پزشکی)

در محل زندگی معلول ذهنی (ترجیحاً معلولان شدید و خیلی شدید) اطلاق می گردد. که هدف آن در دسترس نمودن

خدمات توانبخشی برای معلولان ذهنی می باشد.

سایر خدمات:
طرح LSE
آموزش مهارتهای زندگی L.S.E که یکی از مهمترین فعالیتها و برنامه ها در حوزه توانبخشی معلولین ذهنی است و

در اکثر مراکز بالای ۱۴ سال اجرا شده عبارت است از مجموعه مهارتهایی که به منظور ارتقاء توانایی های زیستی،

روانی، اجتماعی و عملکردی افراد تعریف و مهیا شده است و فرد را قادر می سازد که به طور مؤثر با کشمکش های

زندگی روبرو و در نهایت آموزش مهارتهای زندگی برای معلولین ذهنی یک روش پیشگیرانه است و از ایجاد رفتارهای

آسیب رسان به بهداشت و سلامت جلوگیری نموده و موجب ارتقاء سطح سلامت روانی فرد معلول است.

طرح توانبخشی مبتنی برجامعه (CBR)
با توجه به اینکه اجرای برنامه های توانبخشی با رویکرد مشارکتی و حضور فعال معلول و خانواده وی در

برنامه های توانبخشی و مبتنی برجامعه بودن برنامه ها، اثربخشی آنها را تکمیل می نماید، مشارکت فرد معلول،

خانواده و جامعه محلی و ملی یکی از اصول مهم در توانبخشی معلولین می باشد.

همچنین با توجه به نقش مهم و مؤثر آموزش همگانی در تمامی سطوح توانبخشی و افزایش اطلاع رسانی و

آگاه سازی فرد معلول، خانواده و جامعه (دولتهای محلی و منطقه ای و ملی و سازمانهای غیردولتی ، متخصصین و …)

در درمان و توانبخشی گروههای مختلف معلولین، می توان به این نتیجه دست یافت که دستیابی امل به اهداف والای

توانبخشی میسر نیست مگر در سوای اجرای توانبخشی مبتنی بر جامعه که یکی از رویکردهای نوین و

در حال اجرا در تمامی برنامه های توانبخشی می باشد.

فیزیوتراپی عوارض دارد؟!

 روش‌های درمانی فیزیوتراپی به دلیل وارد نکردن دارو به بدن، عوارضی به دنبال نخواهد داشت.

اختلالات اسکلتی عضلانی در بدن با توجه به شیوع گسترده در جامعه، همچنین

بیماری‌های نورولوژی و عصبی که شامل اختلالات سیستم عصبی، سکته مغزی،

پارگی اعصاب محیطی پارکینسون و ام اس می‌شود، از بیماری‌هایی است که

برای درمان آن از فیزیوتراپی استفاده می‌شود.

از جمله دیگر بیماری‌هایی که با استفاده از فیزیوتراپی قابل درمان است، اختلالات ریوی،

قلبی و عروقی برای کسانی است که دچار بیماری‌های قلبی هستند و

با استفاده از تمرین‌های توانبخشی بهبود پیدا می‌کند.

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی علوم بهزیستی و توانبخشی درباره بیماری‌های

ریوی و درمان آن با فیزیوتراپی، گفت: بیمارانی که به لحاظ ریوی دارای مشکل تنفسی هستند و

افرادی که عضلات تنفسی آنان پس از عمل جراحی به دلیل بیهوشی دچار مشکل شده‌اند

می‌توانند از فیزیوتراپی برای بهبودی مشکل تنفسی خود استفاده کنند.

وی به ترشحات ریوی ناشی از بیهوشی اشاره کرد و گفت: پس از بیهوشی ترشحات ریوی افزایش

پیدا می‌کند و پس از جراحی دچار انسداد مجازی هوایی می‌شوند که فیزیوتراپی به از

بین رفتن ترشحات داخل ریه کمک می‌کند.

بسیاری از مشکلات زنان شامل اختلالات لگن، بی‌اختیاری ادرار و مشکلاتی

که با لگن ارتباط دارد و نیز ضایعات ورزشی از جمله پارگی تاندون‌ها و آسیب‌های عضلانی

از دیگر عارضه‌هایی است که با فیزیوتراپی می‌توانیم آن را از بین ببریم.

این دانشیار علوم بهزیستی و توانبخشی تصریح کرد: فیزیوتراپی در چهار گروه الکتروتراپی،

مغناطیس درمانی، تمرین درمانی و درمان‌های دستی و هر کدام با تکنیک‌های متفاوت

به رفع بیماری‌ها کمک می‌کند.

 الکتروتراپی استفاده از جریان‌های الکترونیکی برای درمان و بهبود اختلالات با جریان‌هایی

که باعث تحریک عضلات شود و یا امواج ماورای صوت یا لیزر می‌شود.

تمرین درمانی نیز برای افزایش قدرت و تحمل عضلات گرفته و طول این عضلات و

به طور کلی بهبود عملکرد سیستم عضلانی به کار می‌رود.

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بهزیستی و توانبخشی، تاثیر فیزیوتراپی کودکان را

بستگی به گروه بیماری و تکنیک قابل استفاده در آن دانست و گفت: کودکانی که دچار

تاخیر در رشد و فلج مغزی هستند و یا کودکانی که تعادل در راه رفتن ندارند و از اختلالات

ارتوپتیک نظیر شکستگی‌ها و در رفتن مفاصل رنج می‌برند می‌توانند با استفاده از فیزیوتراپی

اختلالات خود را درمان کنند.

درگیری بافتی، اختلالات احشایی و شکمی و اختلالات ادراری مردان و درگیری‌های

پروستات از جمله بیماری‌هاست که با فیزیوتراپی دستی درمان می‌شود.

عرب، سردردهایی که برخی آن را منسوب به میگرن می‌دانند را با کمک فیزیوتراپی قابل درمان

و تسکین عنوان کرد و گفت: با استفاده از تکنیک‌های فیزیوتراپی دستی بر جمجمه می‌توان

این بیماری‌ها را درمان کرد.
در این روش‌ها دارویی وارد بدن نمی‌شود. بنابراین عوارض آن بسیار کم و موردی و

ناشی از عدم احتیاط فیزیوتراپیست است چرا که دستگاهی با عوارض مضر برای بدن وجود ندارد

حتی لیزرها نیز کم توانند و قادر به آسیب زدن به بدن نیستند.

این دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در بسیاری از اختلالات اسکلتی و

عضلانی فیزیوتراپی را درمان جایگزینی برخی عمل‌های جراحی معرفی کرد و گفت:

در بسیاری از مواقع در صورتی که فیزیوتراپی نتیجه کافی نداشته باشد،

می‌توان از آن به عنوان مقدمه برای درمان‌های بعدی در نظر گرفت.

حرکت شناسی چیست؟

 

حرکت شناسی، علم مطالعه ی حرکت انسان می باشد. در آموزش عالی ایالات متحده آمریکا،

این واژه به رشته ای چند وجهی یا رویکردی چندگانه در مطالعه ی حرکت انسان یا فعالیت جسمانی،

تمرکز و اشاره دارد. فعالیت جسمانی به منظور تمرین و بهبود فعالیت جسمانی، یادگیری

مهارت های حرکتی و حضور در فعالیت های حرکتی زندگی روزمره، محل کار، ورزش، حرکات موزون و بازی.

این رویکرد تمامی افراد اجتماع به طور کل و گروه های خاص شامل کودکان، افراد مسن و اشخاصی با

بیماری ها و اختلالات جسمانی، افراد آسیب دیده و در نهایت ورزشکاران را شامل می گردد.

حرکت شناسی، نامی مرسوم برای گروه های دانشگاهی دانشکده ها و دانشگاه ها در

حوزه های تخصصی متعددی از مطالعه بر روی علل، فرایندها، نتایج و مفاهیم مرتبط با فعالیت جسمانی

از نماهای مختلف آن، می باشد. این حوزه های تخصصی، دانش، روش های تحقیقی و اصول مطالعه

در اقسام هنر، علوم انسانی، اقسام علوم و تشکلات تخصصی را بکار می گیرند.

این زمینه های تخصصی شامل اما نه تنها محدود شده به علومی نظیر بیومکانیک،

روانشناسی فعالیت جسمانی، فیزیولوژی ورزش، تاریخ ورزش، روش های اندازه گیری

فعالیت های جسمانی، رشد حرکتی، یادگیری و کنترل حرکتی، فلسفه ی ورزش، فعالیت جسمانی و

سلامت عمومی، آموزش و تربیت بدنی، مدیریت ورزشی، طب ورزشی و جامعه شناسی ورزش هستند.

رویکردی بین رشته ای شامل تعدادی از این حوزه ها، غالبا به منظور معرفی مشکلات مهم اجتماع،

بکار گرفته می شود. مطالعه ی حرکت شناسی مشاغل متعددی نظیر تدریس، پژوهش، مربی گری،

مربی گری تناسب اندام و سایر خدمات مربوط به پزشکی ورزشی، ارتقا سلامت و رقابت های ورزشی

در سطوح عملکردی بالا، مدیریت موسسات مرتبط با ورزش، را بر می گیرد. انتخاب

حرکت شناسی به عنوان یک رشته ی تحصیلی در مقطع کارشناسی، دانشجویان را برای ورود به

تحصیلات عالی در طیف گسترده ای از تخصص های حوزه سلامتی و پزشکی آماده می کند.

موقعیتهای شغلی در مکان های متعددی نظیر آموزشگاه ها، کالج ها و دانشگاه ها، سازمان های دولتی و

خصوصی، محیط های بالینی و کسب وکار های دولتی و ارتشی موجود هستند

الکتروتراپی چیست؟

الکتروتراپی یک روش درمانی است که در آن از تحریک الکتریکی با هدف کاهش علائم درد و ناراحتی از طریق دستکاری عملکرد اعصاب فعال در مکانیزم درد و یا سیستم ایپوئیدی استفاده می‌شود. روش‌های مختلف مورد استفاده برای این درمان با مکانیزم‌های فیزیولوژیک متفاوت افراد ارتباط دارد. به این ترتیب اثربخشی الکتروتراپی با توجه به سطح و نوع درد و ناراحتی بیمار متفاوت است، اما تحقیقات انجام شده در این رابطه نشان می‌دهند هنگامی که از این روش به نحو درست استفاده شود، امکان کاهش چشمگیر درد و ناراحتی بیمار در نتیجه آن وجود دارد. در حوزه کلینیکی، در اکثر مواقع فرض می‌شود تحریک الکتریکی می‌تواند یک درمان مناسب برای تسکین مشکلات و ناراحتی‌های خاص باشد.

الکتروتراپی چیست؟

الکتروتراپی یک نوع درمان است که در آن از پالس‌های الکتریکی ضعیف برای ترمیم بافت، تحریک عملکرد اندام‌ها و افزایش احساس و قدرت عضله استفاده می‌شود.

الکتروتراپی چگونه انجام می‌شود؟

امروزه انواع مختلفی از روش‌های الکتروتراپی وجود دارد که شامل امواج مافوق صوت، اینترفرانشیا‌ل‌ تراپی‌ (interferential therapy)، تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)، لیزر درمانی و تحریک عضله است. در روش امواج مافوق صوت از امواج صوتی برای تسریع فرآیند درمان استفاده می‌شود، در حالی که در روش اینترفرانشیال و تحریک الکتریکی عصب از روی پوست، درد و ناراحتی بیمار از طریق دستکاری وضعیت اعصابی که مسئولیت ایجاد احساس درد و ناراحتی را بر عهده دارند، تسکین پیدا می‌کند. علاوه بر این گاهی اوقات از لیزر درمانی برای ترمیم بافت آسیب‌دیده استفاده می‌شود. استفاده از لیزر در این شرایط به معنی این است که امکان درمان دقیق و سریع بیمار در این حالت امکان‌پذیر می‌باشد.

تاثیرها و مزایای ناشی از الکتروتراپی

مزایای ناشی از الکتروتراپی بسیار گسترده بوده و شامل یک فرآیند بهبود پیشرفته، ارتقای اثربخشی فرآیند چرخش خون در بدن، و بهبود وضعیت عملکرد عضلات است. تاثیرهای ناشی از الکتروتراپی شامل کاهش درد، افزایش قدرت، افزایش دامنه حرکت، افزایش سرعت و نیرومندی انقباض عضله و افزایش مقدار جذب مواد مغذی توسط اندام‌ها است. سایر تاثیرات ناشی از این درمان شامل کاهش التهاب موضعی و آزادسازی اندورفین است که در عمل هورمونی است که عملکرد بی‌حسی موضعی طبیعی را برای بدن بر عهده دارد.

شرایط و انواع دردهایی که الکتروتراپی می‌تواند به رفع آن‌ها کمک کند

امروزه از الکتروتراپی برای بهبود شرایط بیمار در موارد زیر استفاده می‌شود:

• درد قوزک حاد و مزمن و آرتروز مفصل قوزک
• کمر درد حاد و مزمن در ناحیه پایین کمر که با وضعیت اعصاب ستون فقرات و دیسک کمر یا آرتروز ستون فقرات و بیماری خرابی دیسک بین مهره‌ای (DDD) ارتباط داشته باشد.
• گردن درد حاد و مزمن که با آسیب‌دیدگی بافت‌های نرم عضلات، رباط‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای، ورم مفصل و آرتروز ستون فقرات ارتباط دارد.
• درد زانوی حاد، مزمن یا ناراحتی پس از عمل جراحی زانو که با آسیب‌دیدگی عضله، آسیب تاندون، و پارگی رباط یا مشکلات مربوط به آرتروز زانو ارتباط داشته باشد.
• درد حاد و مزمن شانه که با وضعیت عضله، تاندون، رباط یا آرتروز مفصل شانه ارتباط داشته باشد.
• سندرم تونل کارپال که با درد به خاطر وارد شدن فشار به اعصاب در تونل کارپال ارتباط دارد.
• درد و ناراحتی در ناحیه پا که شامل التهاب فاشیای کف پا، تندینوپسی آشیل، تومور عصبی مورتون و نوروپاتی محیطی است.
• عوارض پس از عمل جراحی لامینکتومی که یک نوع عمل جراحی در ناحیه ستون فقرات است.
• فلج اعصاب صورت
• نورالژی عصب سه‌قلو
• درد لگن
• درد و ناراحتی پس از عمل جراحی
• درد سیاتیک
• تاندونیت ماهیچه دو سر
• آرنج تنیس‌باز
• درد مچ دست
• اسپلینت ساق پا
• نوروپاتی دیابتی
• فیبرومیالژیا
• بیماری تخریب مفصل (DJD)
• دیستروفی رفلکسی سمپاتیک (RSD)
• بیماری هرپس زوستر حاد/ نورالژی پس هرپسی
• رماتیسم زانو

دوره درمان مناسب

مطالعات انجام شده نشان می‌دهد در اکثر موارد حداقل به ۲۰ دقیقه زمان برای دستیابی به نتایج مناسب در ارتباط با تحریک الکتریکی عصب از روی پوست نیاز است. به هر حال، در مواردی که از شدت فرکانس پایین‌تر برای درمان استفاده شده یا از آن به همراه طب سوزنی استفاده می‌گردد، ۲۰ دقیقه حداکثر زمان در نظر گرفته شده برای درمان است، زیرا در این شرایط می‌توان درمان را در طول روز دوباره بر روی بیمار تکرار کرد. از طرف دیگر، در مواردی که از شدت فرکانس بالاتر یا روش قدیمی برای این کار استفاده شود، قاعده مشخصی در ارتباط با کل زمان مورد نیاز برای درمان وجود ندارد. به این ترتیب برای اکثر افراد مدت زمان بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه می‌تواند کافی بوده و نتایج مناسب به همراه داشته باشد.

الکتروتراپی تا چه میزان بی‌خطر است؟

در هنگام استفاده از این درمان امواج الکتریکی از طریق چند جفت الکترود از پوست عبور کرده و فقط به عمق ۱ تا اینچ در بدن نفوذ می‌کند (سطحی که فیبرهای عصبی در آن قرار دارند). مشخص است که این مقدار کم از جریان الکتریکی نمی‌تواند بیمار را در معرض خطر خاص قرار دهد. به هر حال، با وجودی که الکتروتراپی یکی از ایمن‌ترین روش‌های درمان امروزی است، در برخی موارد نباید از آن برای افراد استفاده شود. این موارد در ادامه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

موارد منع استفاده برای الکتروتراپی

در موارد زیر نباید از تحریک الکتریکی عصب از روی پوست برای افراد استفاده شود:

• در مواردی که فرد در دوره سه ماه اول بارداری قرار داشته باشد (به هر حال در طول دوره‌های سه ماه دوم و سوم بارداری تحت نظارت پزشک می‌توان از این درمان استفاده کرد).
• در مواردی که فرد احساس بی‌حسی و گزگز در ناحیه تحت درمان داشته باشد.
• در مواردی که فرد قبلاً به اختلال سیستم لنفاوی دچار شده باشد. در حقیقت تحریک الکتریکی عصب از روی پوست می‌تواند بر عملکرد سیستم لنفاوی تاثیر گذاشته و باعث تجمع مایع در نقاط تحت درمان شود.

علاوه بر این در هنگام استفاده از این درمان باید وضعیت پوست فرد نیز مورد توجه قرار گیرد. به این ترتیب معمولاً به افراد توصیه می‌شود قبل از استفاده از الکتروتراپی در فیزیوتراپی با متخصص طب فیزیکی در ارتباط با موارد زیر ملاقات و مشورت کنند:

• در صورتی که فرد از دستگاه‌های تنظیم کننده ضربان قلب استفاده می‌کند.
• در صورتی که فرد مشکلات قلبی عروقی دارد.
• در صورتی که فرد به سرطان مبتلا بوده یا قبلاً مبتلا به سرطان بوده است.
• در صورتی که فرد اخیراً با کاهش وزن زیاد به صورت غیر منتظره مواجه شده باشد.
• در صورتی که فرد درد و ناراحتی تشخیص داده نشده داشته باشد.
• در صورتی که فرد مبتلا به بیماری صرع باشد.
• در صورتی که فرد سکته مغزی کامل یا ناقص (حمله ایسکمی گذرا) کرده باشد.