نکاتی در مورد نحوه تزریق سرم و تزریق وریدی
اغلب بیماران بستری در بخش های بیمارستان نیاز به تزریق سرم پیدا خواهند کرد.
تزریق دارو و تامین مایع و الکترولیت های مورد نیاز بدن بیمار یکی از دلایل مهم نیاز
بیماران به تزریق و دریافت سرم های درمانی است. به همین جهت یکی از مهمترین
مهارت های مورد نیاز پرستاران، مهارت تزریق سرم و یا بعبارتی مهارت برقراری انفوزیون
وریدی است. علاوه بر دانش کافی، کسب مهارت و تجربه در این زمینه جهت ارائه
مراقبت های پرستاری در بیمارستان ضروری می باشد. به همین دلیل در سایت “هومینو”
مجدداً روی این موضوع تاکید شده و این مطلب با عنوان نکاتی در مورد نحوه تزریق سرم منتشر می گردد:
قبل از شروع به کار به این نکات توجه کنید:
- شستشوی دستها قبل از آماده کردن سرم الزامی است.
- شرایط نگهداری سرم ها از قبیل حفظ دمای مناسب ، محافظت از نور و … بطور دقیق رعایت شود.
- درب لاستیکی ویالهای تزریقی و محل وارد کردن ست سرم در سرمها به هیچ وجه
- استریل نمی باشد و باید با محلول ضدعفونی کنندۀ مناسب قبل از استفاده کردن ضد عفونی شود.
- از سوراخ کردن و زدن سوزن به محفظۀ پلاستیکی سرمهای تزریقی جهت افزایش سرعت
- تزریق و جلوگیری از جمع شدگی محفظۀ پلاستیکی که موجب ورود هوای غیر استریل
- محیط به محلول استریل داخل محفظه می شود اکیداً اجتناب و از ستهای سرم که مجهز
- به فیلتر می باشند جهت برطرف شدن این مشکل استفاده گردد.
- از استفاده از هر نوع سرم تزریقی که تغییر رنگ پیدا کرده حتی در صورت کمبود جداً خودداری گردد.
- میزان سرم در ساعت و تعداد قطرات در دقیقه و ترکیبات اضافه شده به سرم و زمان شروع
- و خاتمه و نام پرستار تنظیم کننده را بر روی برچسب سرم ثبت کنید.
تنظیم سرعت انفوزیون وریدی:
- تنظیم سرعت انفوزیون به نوع ست انفوزیون و میزان و نوع مایع و دستور پزشک دارد.
- در ماکروستها (ست سرم معمولی) معمولا قطره ساز قادر است ۲۰– ۱۵– ۱۰، قطره در
- دقیقه را از خود عبور دهد، و در میکرو ستها قطره ساز حدود ۶۰ قطره در دقیقه از خود
- عبور می دهد. فاکتور قطره بر روی بسته بندی ست انفوزیون توسط کارخانه مربوطه نوشته می شود.
۶۰ × ساعت انفوزیون ÷ فاکتورقطره × حجم کل مایع = قطره / دقیقه
مثال : محاسبه تعداد قطرات سرم در دقیقه در ۱۰۰۰ سی سی مایع در ۸ ساعت با ماکروست (ست معمولی) و میکروست به ترتیب به صورت زیر است.
| درصورتیکه فاکتورقطره ۱۵ درنظرگرفته شود از روش سریع قطره ماکروست /دقیقه =حجم سرم به دقیقه /۴×زمان به ساعت | · ۱۰۰۰×۱۵ ÷۸ ×۶۰ =۱۵۰۰۰ ÷ ۴۸۰= ۳۱ drops/min |
| درصورتیکه فاکتور قطره ۶۰ درنظرگرفته شود ازروش سریعقطره میکروست/دقیقه=حجم به cc / زمان به ساعت | · ۱۰۰۰ × ۶۰ ÷ ۸ × ۶۰ = ۱۰۰۰ ÷ ۸ =۱۲۵ drops/min |
فاکتورهای مؤثر بر سرعت انفوزیون:
ارتفاع ظرف مایع- پوزیشن عضو دارای کاتتر- گرفتگی لوله ست انفوزیون- گرفتگی و انسداد
سر کاتتر- محل قرار گرفتن کاتتر داخل وریدی – وجود هوا در ست تزریق- کم شدن فشار هوا در سطح مایع تزریقی
استفاده ازورید مناسب:
- جهت انتخاب ورید مناسب باید به راحتی بیمار ، وضعیت قرار گرفتن و وسعت استفاده از
- وسایل مهار کننده حرکات، توانایی نگهداری سوزن در ورید، نوع محلول ، صدمات و
- عوارض احتمالی ناحیه تزریق توجه نمود.
وریدهای قابل دسترس برای تزریقات مایعات وریدی:
ورید های پشت دست و ساعد و ناحیه جلوی آرنج:
- ورید های این ناحیه درشت و سطحی بوده و شریانها و وریدها کاملأ نزدیک به هم قرار گرفته اند.
- در ۱۰ درصد افراد امکان دارد شریان نا بجایی در ناحیه آرنج وجود داشته باشد که ممکن است با ورید اشتباه شود.
- در صورت امکان از وارد کردن سوزن در ناحیه مرکزی آرنج خودداری کنید. چون با کمترین خمیدگی
- امکان جابجایی وجود دارد . در ضمن سفتی مفاصل یا درد ممکن است به علت بی حرکتی رخ دهد.
- انشعابات ورید های سفالیک و بازیلیک توأم با کمان وریدی پشت دست در شیر خواران و کودکان
- استفاده می شود. در شیر خواران استفاده از پنجمین ورید بین انگشتان توصیه شده است
- که به دلیل وضعیت ثابت آن می باشد.
محلهای مناسب جهت انفوزیون وریدی در شیرخواران و نوزادان:
- ورید های پشت پا :ورید های حاشیه جانبی و میانی پا نواحی مناسب برای تزریق مایعات در شیر خواران و کودکان است.
- ورید بزرگ سافن در قوزک پا که بین قوزک داخلی و تاندون قدامی درشت نی قرار گرفته است.
در رگ گیری از کودکان و نوزادان باید از فرد دیگری جهت نگه داشتن اندام کمک بگیرید .
وریدهای سر چون فاقد دریچه های لانه کبوتری هستند، در شیر خواران کوچکتر از ۹ ماه بخصوص در نوزادان ،
مناسب هستند. وریدهای اصلی سر که می تواند مورد استفاده قرار گیرند بر حسب اولویت شامل
پیشانی، گیجگاهی سطحی، پشت گوش، بالای چشمی، پشت سری و قسمت خلفی صورت هستند.
شریان و ورید بر اساس موارد زیر از یکدیگر تفاوت دارند:
۱) ضربان را در شریان می توان حس نمود.
۲)ورید به صورت یک شیار در زیر پوست حس می شود
۳)شریان رگ سفت و قابل اتساع است.
فشردن بخشی از رگ با دو انگشت ، مسیر جریان خون را مشخص خواهد کرد. برداشتن انگشت
مسدود کننده رگ ، سبب پر شدن آن خواهد شد. مسیر خون در وریدها به طرف قلب و در
شریان ها به سمت اندام ها (دور شدن از قلب) می باشد.
توجه : از گذاشتن کاتتر نافی درنوزادان برای مایع درمانی حتی الامکان خودداری شود .
توجه : ورید ، شریان واعصاب در بعضی از نقاط بسیار نزدیک به هم قرار گرفته اند ، که باید درهنگام
رگ گیری به این موضوع توجه شده ، تا از آسیب به اعصاب و شریان جلوگیری شود .
نکات مهمی که جهت موضع تزریق وریدی رعایت می شود:
- برای اینکه ورید گرفته شده به خوبی وظایف خود را انجام دهد باید محل به خوبی محافظت شود
- که برای این منظور اندام مورد نظر باید در وضعیت آناتومیک خنثی قرار داده شود.
- این عمل توسط آتل های پوشیده از نوارهای محافظ انجام می شود.
- برای جلوگیری از صدمه به پوست به دنبال برداشتن چسب هایی که زده شده است
- بهتر است بین چسب و پوست یک مانع مانند گاز استریل و یا ورقهای شفاف در محل ورود سوزن گذاشته شود.
- برای این که هر چه زودتر انفیلتراسیون (نشت مایع از عروق ) محل کاتتر (آنژیوکت) مشخص شود،
- نباید بیشتر از یک اینچ ( ۲/۵) سانتی متر از اطراف کاتتر روی پوست پوشیده باشد. استفاده از
- پوششهای پلاستیکی شفاف ایده آل است .
- تعدادی از انگشتان و فضاهای بین انگشتی باید باز باشند تا از نظر خون گیری ، انتها ها قابل مشاهده باشد.
- انگشت شست هیچگاه نباید ثابت شود چون خطر کوتاه شدگی یا محدودیت حرکت بعدی وجود دارد.
- بسته به منطقه آنژیوکت ، باید محل های پایین تر بررسی شود. مثلأ نواحی پشت گوش در ناحیه سر ،
- پشت دست و یا قسمت های تحتانی اندام باید از نظر ادم بررسی شوند.
صدمات و عوارض تزریقات وریدی مایعات:
- سوزن ممکن است به دیواره مقابل رگ در ناحیه ورود رخنه کرده و سبب هماتوم
- یا نشت مایع در بافت های اطراف شود.
- سلول های نکروزه یا لخته قادر است سوزن را مسدود سازد و چنانچه توسط سرنگ
- با فشار تزریق شود می تواند سبب آمبولی شود.
- به علت صدمه ناشی از ورود سوزن امکان وازواسپاسم وجود دارد.
- امکان شکستگی آنژیوکتی که قابلیت انعطاف کافی ندارد وجود دارد.
- تحقیقات نشان داده است که باقی ماندن آنژیوکت کمتر از ۴۸ ساعت هیچ گونه کشت
- مثبتی در بر نداشته است. اما وجود این مسأله پس از ۴۸ ساعت ۵۲% بوده است .
- انواع گوناگونی از باکتری کشت شده شامل : استافیلوکوک طلایی، کلبسیلا، آنتروکوک
- و استافیلوکوک آرئوس است.
- ترومبوفلبیت
- تزریق غیر عمد در شریان
- ایسکمی و گانگرن اندام های تحتانی که ناشی از تزریق در ورید سافن و یک صدمه مهلک است ،
- می تواند ناشی از اسپاسم رفلکسی ورید و انتشار آن در شریان باشد.
- چنانچه حدود ۱۰ میلی لیتر هوا وارد جریان خون شود، آمبولی هوای کشنده رخ خواهد داد.
- چنانچه ست عاری از هر گونه محلول باشد امکان کشیدن هوا به درون سیستم وجود دارد.
- ترک خوردگی ست یا شیشه و یا پلاستیک حاوی سرم می تواند امکان ورود هوا را به داخل
- جریان خون به وجود آورد و باید قبل از تزریق وریدی هوا را از ست خارج کرد.
- عفونت باکتریال ناشی از آلودگی محلولهایی که چند ساعت پیش از مصرف باز شده است وجود دارد .
- اکثر محلول ها محیط کشت مناسب می باشند. شیشه یا کیسه حاوی سرم را که باز شده
- و صرفأ با گاز استریل پوشیده شده است نباید مصرف کرد.
- محلول ها نیز به طور متفاوت بافت رگ را تحریک می کنند.که شامل:محلولهای هیپر تونیک ،
- کلرور کلسیم و محلول های قلیایی می باشند.
وقفه در جریان مایع
- به محض ایجاد وقفه ، به گیره توجه فرمایید . امکان بسته بودن آن وجود دارد.
- به پیچ خوردگی ست و بسته شدن فیلتر هوا توجه فرمایید.
- بافت اطراف سوزن را بررسی نمایید . ورم،آسیب دیدگی رگ و نشت مایع از احتمالات است.
- در این موارد باید سوزن را درآورده و از ناحیه دیگر تزریق نمود.
- به ادم اطراف سوزن توجه داشته باشید .در صورت عدم وجود ادم، امکان انسداد سوزن توسط
- لخته وجود دارد. در این موقعیت نباید سرنگ را وصل کرده و فشاری برای وارد ساختن لخته
- در رگ انجام داد. فشردن ست سبب آزاد شدن لخته شده که قادر خواهد بود در مویرگ های
- ریه جایگزین شده و انفارکتوس ریه را سبب شود.
فلبیت و ترومبوفلبیت
- فلبیت : به التهاب ورید گفته می شود.
- ترومبو فلبیت : در صورتی که ورید دچار التهاب همراه با لخته خون باشد ترومبو فلبیت گفته می شود .
عواملی که می توانند باعث فلبیت شوند شامل :
- اندازه و طول و جنس کاتتر داخل وریدی
- نوع و PH محلول تزریق شده
- اندازه و محل قرار داشتن ورید مورد استفاده
- سرعت گردش خون در ورید مورد نظرگردش خون در ورید