در این حالت شخص امکان ارتباط صمیمی و نزدیک با دیگران را از دست می دهد. تنهایی موجب
می گردد.
پیری کاهش قوای روانی و جسمی است که در اثر گذشت زمان روی می دهد. تعریف پیری در
کشورهای مختلف با توجه به شرایط فرهنگی متفاوت است. در ایران سن پیری تعریف نشده است
ولی اگر شروع دوره پیری را زمان بازنشستگی کامل از خدمت محسوب کنیم طبق قانون تأمین اجتماعی
سن پیری برای مردان ۶۰ سالگی و برای زنان ۵۵ سالگی می باشد و طبق قانون استخدام کشوری
سن بازنشستگی برای مردان و زنان ۶۵ سالگی است .
نیازهای سالمندان
امروزه دوران پس از ۶۰ سالگی را که اصطلاحا دوران بازنشستگی نامیده می شود، دورانی
نیست که فقط به انتظار مرگ سپری شود. بلکه همانگونه که جامعه شناسان گفته اند این مرحله
از عمر، دوران سوم زندگی است. در جامعه ما افراد به طور متوسط تا ۸۰ سالگی امید به زندگی دارند.
در این دوران سالخوردگان را می توان به شرح زیر تقسیم بندی کرد :
۱ – امکانات به اندازه کافی دارند و مایلند به استراحت بپردازند .
۲ – به علت احتیاج به درآمد ، به کار خود ادامه می دهند یا حداقل اگر کاری باشد ، مایلند ادامه دهند .
۳ – امکانات مالی دارند ولی چون نمی خواهند «از کار افتاده» محسوب شوند ، مایلند کار کنند .
۴ – از کار افتاده و بیمارها .
نیازهای سالمندان را در گروه های چهارگانه بالا می توان به شرح زیر تقسیم بندی کرد:
۱ – احتیاجات عاطفی
۲ – احتیاجات معیشتی
۳ – احتیاج به تفریح
۴ – احتیاج به شرکت در زندگی اجتماعی
۵ – امنیت
احتیاجات عاطفی
احتیاجات عاطفی همواره وجود داشته و به همان ترتیبی که سن افراد بالاتر می رود ، نیازها نیز افزایش
می یابد. در گذشته توجه فرزندان به پدر و مادرها و اصولا افراد جوان تر نسبت به مسن ترها، بیشتر بود
و اخلاق و رسوم حکم می کرد که به سالمندان بیشترین احترام گذاشته شود. اما امروزه که غالب سالمندان
به تنهایی در خانه خود به سر می برند، هر قدر هم که وضع زندگی آنها خوب باشد، از توجه عاطفی
دیگران و اقدامات جامعه بی نیاز نیستند .
احتیاجات معیشتی
احتیاجات معیشتی شامل خوراک ، پوشاک ، مسکن و بهداشت می شود.
احتیاج به تفریح
سالمندان با توجه به شرایط سنی و عدم اشتغال جدی، احتیاج به وقت گذرانی پر بار و سالم به اقتضای
شرایط جسمی خود را دارند.
سالمندان فاقد منابع مجدد دوستی هستند ، زیرا اکثر آنها کار نمی کنند و موقعیت ایجاد روابط دوستانه
در فضای کار را ندارند و دوستان هم سن و سالشان را نیز به نوعی از دست داده اند. این مسئله تنهایی
آنها را افزایش می دهد.
بهترین تفریحات پیشنهادی برای سالمندان ( با توجه به سواد و روحیات خاص هر فرد ) شامل مطالعه کتاب
و روزنامه ، گشت و گذار در فضای سبز، معاشرت و گفتگو با دوستان ، تماشای فیلم ، خرید از بوفه ، نشستن
روی نیمکت و تماشای خیابان و عبور و مرور مردم ، و بخصوص تماشای کودکان هنگام بازی و شنیدن موسیقی
می باشد. در ضمن ترتیب دادن برنامه های فوق العاده مثل مراسم عبادی ، جشن و کنسرت ، بازی های سبک
تأثیر بسیار خوبی در روحیه سالمندی دارد و احساس یکنواختی روزها را از بین می برد .
احتیاج به شرکت در زندگی اجتماعی
افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی می کنند و علاوه بر آن دچار ناراحتی های
جسمانی نیز هستند. بعضی از آنها بیش از یک بار در ماه تماس دیگری با فرزندان خود ندارند و تمام روابط
و گفتگوی آنها در صحبت های چند دقیقه ای برای مثال با پستچی و مغازه دار خلاصه می شود . از این
رو ضروری است که محیط مناسب و بهتری برای زندگی آنها مهیا شود تا افسردگی های ناشی از تنهایی
کاهش یابد. سالمندانی که علیرغم سن بالا در فعالیت های اجتماعی حضور دارند و از روابط اجتماعی
نسبتا خوبی برخوردارند، به بیماری های مختلف به ویژه بیماری های روانی کمتر دچار می شوند .
سالمندان از احساس بطالت و بیکاری و برکنار ماندن از زندگی اجتماعی رنج می برند . برای رفع این
احساسات باید برنامه های جمعی برای سالمندان در نظر گرفت ، مثلاً سالمندان با هم به مطالعه روزنامه
و مجله بپردازند ، به گردش ها و سفرهای کوتاه دسته جمعی بروند و مورد مشورت قرار گیرند.
مسئله مهم دیگر ، کار است. کار سَبُک بهترین وسیله برای گذراندن عمر در کهنسالی می باشد . کار نه
تنها پاسخگویی به یک نیاز واقعی در ارتباط با سالمندان است بلکه با مدیریت صحیح ، نتایج کار سالمندان
می تواند پاسخگوی قسمت های زیادی از نیازهای جامعه باشد .
امنیت
سالمندی احتیاج به امنیت روحی و جسمی دارد و باید در طراحی فضاهای مرتبط با سالمند این مسئله
مورد توجه قرار گیرد. سالمندی باید مطمئن گردد که در موقع ضرورت به کمکش خواهند شتافت و
یا در موقع بیماری سریع معالجه خواهد شد و در فضایی که پا می گذارد آرامش دارد و مورد
آزار قرار نخواهد گرفت .
بیماری های شایع در سالمندان
با گذشت سن و رسیدن به پیری و ضعف های ناشی از آن ، بستر بروز بسیاری بیماری های جسمی
و روحی برای سالمندان مهیا می گردد که عبارت اند از :
پوکی استخوان
از جمله بیماری های شایع در سالمندان است و خطر شکستگی ستون فقرات به علت فشار و سایر
شکستگی های متعاقب ضربه خوردن را افزایش می دهد. در کهولت، درمان شکستگی و جوش
خوردن بین استخوان های شکسته به کندی صورت می گیرد.
تصلب شرائین
با گذشت عمر، رسوب های ناشی از مصرف چربی ، نمک و قند در عروق باعث تصلب شرائین
می گردد که در سالمندان بسیار شایع است.
یائسگی
در زنان سالمندی مسئله یائسگی بعد از ۵۰ الی ۵۵ سالگی اتفاق می افتد که البته عنوان بیماری
را نمی توان به آن اطلاق کرد ولی این پدیده باعث تغییرات هورمونی در زنان سالمندی می گردد که
خود تبعاتی در چهره آنان خواهد داشت و با نگرانی های روحی همراه می شود.
افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی می کنند و علاوه بر آن دچار ناراحتی های
جسمانی نیز هستند. بعضی از آنها بیش از یک بار در ماه تماس دیگری با فرزندان خود ندارند و
تمام روابط و گفتگوی آنها در صحبت های چند دقیقه ای برای مثال با پستچی و مغازه دار خلاصه
می شود . از این رو ضروری است که محیط مناسب و بهتری برای زندگی آنها مهیا شود تا افسردگی های
ناشی از تنهایی کاهش یابد
استعمال دخانیات و مواد مخدر
این موارد در سالمندان بیشتر شیوع دارد. به طور کلی افزایش مصرف مواد مخدر و دخانیات
با افزایش سن نسبت مستقیم دارد.
کمبود کلسیم و ویتامین ” د ” این بیماری ها نزد افراد سالمندی بسیار شایع است .
آلزایمر یا اضمحلال مغزی
این بیماری فقط در افراد مسن شایع است. مطالعه ، تحرک بدنی و وضعیت مناسب روحی
باعث عدم ابتلا و یا به تأخیر افتادن در ابتلا به این بیماری می گردد.
پارکینسون
این عارضه با لرزش اندام های حرکتی ( دست و پا و گردن ) همراه است و به علت اضمحلال اعصاب
مربوطه روی می دهد که علت عمده آن گذشت عمر و کهولت می باشد .
کاهش قدرت بدنی و عمل عضلات
با افزایش سن از تعداد رشته های عضلات ، قدرت و سرعت انقباضی سلول های عضلانی کاسته
می شود. نرمی و انعطاف بافت ها نیز کم می شود و نهایتاً قدرت ذخیره بدن کاهش می یابد. فعالیت های
جسمی مناسب و آموزش های اصولی می تواند منجر به بهبودی قدرت و سرعت عضلات شوند و
بر کارآیی فرد اثرات مثبت به جای گذارند. معهذا به علت پایین بودن توان ذخیره بدن، برنامه های
فعال سازی سالمندان باید دقیق و حساب شده باشند.
سوء تغذیه
با افزایش سن ، ترشح معده کمتر می شود و پوشش دستگاه گوارشی تحلیل می رود. با این
وجود قدرت جذب مواد غذایی تا حدی کاهش پیدا می کند. یبوست با افزایش سن شیوع بیشتری
می یابد. انزوا و افسردگی با کاهش اشتها خطر کمبود مواد غذایی در سالمندان را بیشتر می کند.
افزایش فعالیت های جسمی بخصوص پیاده روی ، علاوه بر کند کردن روند بیماری ها ، در روحیه
سالمندان نیز بسیار مؤثر خواهد بود و مصرف مواد غذایی شامل کلسیم و ویتامین ها نیز باعث افزایش
سلامتی سالمندان می گردد.
برخی احساسات مشترک سالمندان
۱ – احساس غم و اندوه به خاطر عدم توجه فرزندان و اطرافیان که عمری برای رفاه آنان تلاش کرده اند.
۲ – احساس تنهایی به علت طرد شدن .
۳ – احساس یأس و ناامیدی.
۴ – احساس اضطراب و نگرانی.
۵ – احساس هرز رفتن و بیهوده بودن .
۶ – احساس سر بار بودن.
جدی ترین خطری که فرد سالمندی را تهدید می کند در انزوا قرار گرفتن او از سوی اطرافیان است.
در این حالت شخص امکان ارتباط صمیمی و نزدیک با دیگران را از دست می دهد. تنهایی موجب
می گردد فرد سالمند به تدریج دچار مشکلات روانی شود، لذا درک احساسات و انتظارات سالمندان
از اطرافیان و تصحیح ارتباط افراد خانواده با آنها در فرایند بهداشت روانی آنها بسیار مهم است.
سالمندان به اندازه ای که دیگران به آنها به عنوان پیر و از کار افتاده نگاه می کنند خود را ضعیف و
نا توان احساس نمی کنند. چنانکه در یک خانواده گرم و مهربان اغلب سالمندان بسیار راحت ، آرام،
مقاوم و با نشاط روزگار می گذرانند در نتیجه این افراد حوصله نگهداری نوه ها را با همه شیطنت هایشان دارند .
سالمندان به دلیل بازنشستگی و دوری از فرزندان، نیاز به ارتباط و توجه عاطفی بیشتری را در خود
احساس می کنند که این نیاز باید مورد توجه قرار گیرد و ارضا شود.
برنامه ریزی صحیح و استفاده از وجود سالمندان و تجربیات آنها، هم تنهایی آنان را برطرف می کند
و احساس هرز و پوچ بودن را در آنها از بین می برد و هم منبعی مفید و ارزشمند از معلومات و
تجربیات را در اختیار جوانان نسل بعد قرار می دهد.
زن یا مردی که خود را زمانی صاحب قدرت و نفوذ می دانست به یکباره خود را تنها و بدون قدرت می یابد
و این ناراحتی گاهی به حوادثی نامناسب می انجامد و موجب ناراحتی روانی سالمندی می گردد.
