توان‌بخشی مجموعه اقداماتی است هدفمند که در جهت بهبود توانایی‌های شخص
معلول برای رسیدن به حداکثر میزان توانایی خود برای ادامه زندگی و انجام کارها.
بر همین اساس در سال ۱۳۸۳ قانونی مبتنی بر آن برایمعلولین تصویب شد که در پی
آن حمایت از حقوق معلولان و توجه به نیازهای این دسته از افراد در رأس کار قرار گرفت.
معلولین جسمی و حرکتی:
معلولین جسمی حرکتی افرادی هستند که به دلایل مختلف اعم از اکتسابی یا
مادرزادی دچار اختلالاتی در سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی می‌باشند.
این اختلالات در معلولین جسمی حرکتی باعث ناتوانی در انجام کارها شده و آن‌ها
را با مشکلاتی روبرو خواهد کرد.
اقدامات توان‌بخشی:
به مجموعه خدمات کاردرمانی، گفتاردرمانی روان‌شناسی و فیزیوتراپی گفته می‌شود
که در جهت ارتقا کیفیت زندگی اجتماعی معلول انجام می‌گردد.
اقدامات توان‌بخشی حرفه‌ای:
اقداماتی است که در طی آن توانمندی‌های معلولان کشف و تقویت گردیده تا
- در زندگی اجتماعی خود با مشکلات کمتری روبرو شوند و به‌تنهایی از پس آن‌ها برآیند.
اقدامات توان‌بخشی اجتماعی:
مجموعه خدماتی که به معلولین جسمی حرکتی داده می‌شود تا بتوانند
- با استفاده از این خدمات از پس مشکلات اجتماعی خود برآیند.
اقدامات توان‌بخشی آموزشی:
به مجموعه آموزش‌هایی گفته می‌شود که طی آن به معلولین جسمی
- حرکتی اصول زندگی سالم برای معلولان نظیر مراقبت‌های شخصی،
- پیش‌گیری از عوارض معلولیت، بازآموزی مهارت‌های خودیاری و مهارت‌های
- ارتباطی، مهارت استفاده از وسایل کمکی توان‌بخشی، پرهیز از رفتارهای
- پرخطر، تغذیه سالم و … آموزش داده می‌شود.
خدمات توان‌بخشی:
خدمات پزشکی و پرستاری:
به مجموعه خدمات بهداشتی درمانی و پرستاری که به‌منظور کاستن عوارض ثانویه ناشی از معولیت به معلولین داده می‌شود.
خدمات فوق‌برنامه:
خدماتی که شامل فعالیت‌های ورزشی، فرهنگی، تفریحی و برگزاری مراسم‌های متنوع هماهنگ با رویدادهای مهم است.
خدمات مراقبتی غیر مهارت:
در این دسته مراقبت‌هایی از قبیل حمام، نظافت روزانه و … قرار می‌گیرد.
نقش معلولین در توان‌بخشی خود:
تمامی معلولین عزیز در ۱ لحظه توان بالای خود را به ناتوانی در انجام کارها واگذار کرده‌اند. همه این اتفاقات که برای معلولین رخ می‌دهد به‌صورت ناخواسته در فرد ایجاد می‌شود. هرچقدر فرد معلول این بیماری را زودتر قبول کند و با آن کنار آید هم به سود خانواده و هم خود فرد خواهد بود.
این پذیرش ابتدا باید ازنظر روحی و روانی در معلولین انجام شود و معلولین خود را چه ازنظر روحی و چه ازنظر روانی آماده پذیرش این امر کنند. پذیرش شرایط جدید و اطلاع داشتن از نحوه عملکرد و کارایی‌های اندام‌ها و دستگاه‌ها پس از معلولیت از مهم‌ترین کارهایی است که فرد معلول باید آن‌ها را انجام دهد چراکه این آگاهی و شناخت به او کمک می‌کند تا هنگامی‌که بامشکلات روبرو می‌شود بتواند به‌راحتی از آن‌ها عبور کند.
« اگر خانه‌هایتان آتش گرفت خودتان را با آن گرم‌کنید. » ضرب‌المثلی است که می‌توان معلولیت را به آن تشبیه کرد، پس معلولیت پایان زندگی نیست، بلکه باید تلاش کرد تا با استفاده از استعدادهایی که در وجود خوددارید زندگی‌ای جدید برای خودساخته و به مسیر خود ادامه دهید.
« بزرگ‌ترین کشف نسل من آن است که انسان می‌تواند با تغییر شیوه نگرش خود زندگی‌اش را تغییر دهد. » شاید این جمله، جمله‌ای کلیشه‌ای به نظر رسد و بگویید که حرف زدن آسان است اما این تغییر نگرش برای معلولین کمک بزرگی خواهد بود و می‌توانند زندگی خود را تغییر دهند و از معلولیت خود به بهترین شکل ممکن استفاده کنند.
طرح توان‌بخشی مبتنی بر جامعه:
اجرای برنامه‌های توان‌بخشی با حضور فعال معلولین و خانواده‌های آن‌ها در برنامه‌های توان‌بخشی و با توجه به جامع بودن برنامه‌ها اثربخشی آن‌ها را تکمیل می‌کند. مشارکت افراد معلول و خانواده‌های آن‌ها در این برنامه‌ها یکی از اصول مهم در توان‌بخشی معلولین خواهد بود.
با توجه به نقش مهم و مؤثر افزایش اطلاع‌رسانی و آموزش‌های همگانی برای مطلع شدن معلولین، خانواده‌ها و جامعه در تمام سطح‌های توان‌بخشی گروه‌های مختلف می‌توان به این نتیجه دست‌یافت که رسیدن به توان‌بخشی معلولین میسر نمی‌شود جز با آموزش‌های صحیح و کارآمد.
توان‌بخشی معلولین یا توانمندسازی جامعه:
توان‌بخشی معلولین یا توانمندسازی جامعه؟ به نظر شما کدام ۱ باید در اولویت قرار گیرد؟ توانمندسازی جامعه به چه منظوری باید انجام شود؟
توانمندسازی جامعه به‌منظور مشارکت افراد سالم برای کمک به معلولین و پیش بردن کارهایی که معلولین قادر به انجام آن‌ها نیستند لازم است. در حالت کلی توان‌بخشی معلولین یا توانمندسازی جامعه هردو لازم و ضروری است و از اهمیت یکسانی برخوردارند. چراکه در صورت نبود یکی از آن‌ها (جامعه) دیگری (معلولین) نمی‌تواند به مسیر خود ادامه دهد زیرا معلولین برای رسیدن به پایداری و توان‌بخشی به کمک افراد جامعه احتیاج دارند.
درنتیجه برای این‌که معلولین عزیز بتوانند زندگی آسان‌تری داشته و با خیالی آسوده به آن ادامه دهند کمک افراد عادی جامعه برای توان‌بخشی دوباره معلولین موردنیاز است.