گسترش و مهار حریق صورت میگیرد، سیستم اطفاء حریق می گویند. هدف از این
امر حفاظت از جان افراد و جلوگیری از خسارات مالی ناشی از آتش سوزی می باشد.
سیستم اطفاء حریق دارای دو نوع دستی و خودکار می باشد ، این سیستم اطفای
حریق دارای انواع مختلفی است که در زیر به آنها اشاره می شود.
در تاریخ ۱۰ فوریه ی ۱۸۶۳ اولین اختراع سیستم اطفای حریق در ویرجینیا توسط
شرکت آلونسون کرین به ثبت رسید. در سال ۱۸۷۲ اختراع اولین سیستم آب پاش
به نام H.W.Pratt ثبت شد. در سال ۱۸۷۴ نیز اولین سیستم آب پاش خودکار عملی
در شرکت نیوهیون در ایالات کانکتیکات آمریکا توسط هنری اس. پارمالی اختراع شد.
هنری اس. پارمالی این سیستم را در کارخانه پیانویی خود نصب کرد.
۱- سیستم اطفاء حریق آب و گاز
۲- سیستم اطفاء حریق پودری
۳- سیستم اطفاء حریق گاز کربن دی اکسید CO2
۴- سیستم اطفاء حریق ترکیبات هالوژنه
۵- سیستم اطفاء حریق فوم
طبقه بندی انواع حریق:
آتش براساس نوع ماده سوختنی به چند گروه ( کلاس ) تقسیم بندی می شود.
هر کدام از این گروه ها با یک حرف انگلیسی مشخص می شود. آشنایی با کلاس
حریق کمک زیادی به ما در انتخاب روش مناسب اطفاء حریق می کند. در زیر طبقه
بندی انواع حریق برای شما عزیران بیان می شود.
طبقه بندی انواع حریق
روش های اطفاء حریق:
با توجه به نوع آتش روش های اطفاء حریق متفاوت است، لذا جهت اطفاء حریق
باید یک یا تعدادی از عوامل اصلی منشور آتش که شامل: ۱- حرارت ۲- اکسیژن
۳- مواد سوختنی ۴- واکنش های شیمیایی می باشد، را کنترل کرد.
روش های اطفا حریق با توجه به ماهیت حریق به ۴ دسته زیر تقسیم می شوند:
۱- سرد کردن حریق ( آب و گاز co2 )
۲- خفه کردن حریق ( خاک، ماسه، کف co2 )
۳- جلوگیری و یا از بین بردن مواد قابل اشتعال ( مواد رقیق کننده شامل co2 و N2 )
۴- کنترل واکنش های زنجیره ای ( هالن و پودرهای مخصوص )
سرد کردن حریق:
یکی از روش های مرسوم و متداول اطفاء حریق همان سرد کردن حریق می باشد.
سرد کردن معمولاً توسط آب انجام می شود، همچنین گاز دی اکسید کربن نیز
قابلیت سرد کردن آتش را دارد.
خفه کردن حریق:
برای جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آتش از روش خفه کردن استفاده می شود.
مواردی که در این روش استفاده می شوند باید سنگین تر از هوا باشند و یا حالت
پوششی داشته باشند. مثل: پتوی خیس، خاک، ماسه و …
جلوگیری و یا از بین بردن مواد قابل اشتعال:
این روش قبل از اینکه حریق گسترش پیدا کند، با دور کردن مواد قابل اشتعال،
قطع جریان، رقیق کردن ماده سوختنی و … امکان پذیر است.
کنترل واکنش های زنجیره ای:
در این روش استفاده از ترکیبات هالن و یا برخی ترکیبات جامد ( کربنات پتاسیم )
بسیار کاربرد دارد. کنترل واکنش های زنجیره ای گرانترین روش اطفاء حریق است،
لذا می توان بصورت مکمل برای موادی که ارزش بالایی دارند، استفاده کرد.
با توجه به نحوه کارکرد سیستم های اطفاء حریق می توان آنها را در دو نوع سیستم
اطفاء حریق اتوماتیک ( خودکار ) و سیستم اطفاء حریق دستی تقسیم بندی کرد.
عوامل اطفاء حریق:
امروزه برخلاف گذشته عوامل زیادی علاوه بر آب در اطفاء حریق نقش دارند. در
عکس زیر عوامل اطفاء حریق به همراه کاربردها برای شما عزیزان بیان می شود.
اطفاء حریق دستی:
این روش توسط افراد و یا آتشنشانان به صورت دستی انجام می شود. کپسول های
آتش نشانی که معمولاً در خانه ها و مکان های مختلف موجود است، نمونه ای
از اطفا حریق دستی هستند.
رنگ آبی: خاموش کننده پودری ، رنگ سیاه: خاموش کننده دی اکسید کربن ، رنگ سبز:
خاموش کننده هالن ، رنگ کرم: خاموش کننده کف ، رنگ قرمز: خاموش کننده آبی
اطفاء حریق اتوماتیک:
این روش بصورت خودکار و بدون دخالت انسان انجام می شود.
انواع سیستم های اطفا حریق اتوماتیک:
۱- سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب ( watermist )
۲- سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس ( vortex )
۳- سیستم اطفای حریق اتوماتیک گازی
۴- سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی
۵- سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری ( آیروسل )
۶- سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم ( Foam )
سیستم های اطفاء حریق اتوماتیک مه آب ( watermist )
این سیستم اطفا یکی از پیشرفته ترین سیستم های اطفا حریق بوده، که ماده خاموش
کننده استفاده شده در آن آب است. عمل اطفاء در این سیستم توسط پاشش قطرات
مه مانند ( قطرات آب به قطر ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ میکرون ) در منطقه تحت مراقب انجام می شود.
به دلیل وجود قطرات آب در این سامانه حرارت محیط به سرعت کاهش یافته و سبب خنک
شدن محیط می گردد. در مرحله رقیق سازی و جایگزینی اکسیژن، بخار آب ایجاد شده
سبب دور شدن اکسیژن از محل حریق و با ایجاد لایه ای مرطوب روی سطح حریق نشسته
و مانع ارتباط آن با هوا می شود. همچنین ریزش قطرات کوچک آب در این سامانه سبب خاموش
شدن شعله می گردد. از نظر خنک سازی سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب مانند سیستم
اطفاء حریق آبی و از نظر جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آتش مانند سیستم اطفاء حریق
گازی عمل می کند.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس ( vortex )
این سیستم از مه آب و گاز نیتروژن تشکیل شده است،شارژ کپسول در این سیستم قطرات آب تحت
فشار گاز نیتروژن به ذرات ۱۰ میکرونی تبدیل شده و پس از ترکیب شدن با گاز نیتروژن از
نازل خارج می شوند. در این سیستم ذرات آب سبب خنک شدن و گاز نیتروژن سبب کاهش
میزان اکسیژن حریق می گردد و با ایجاد کمترین رطوبت در محل سبب مهار آتش می شود.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی
این سیستم از هیدروکربن های هالوژن تشکیل شده است. در مواقعی که نتوان از سایر
سیستم های اطفا حریق استفاده کرد از سیستم اطفا حریق گازی استفاده می شود.
این سیستم اطفاء در مکان های مهم و پرخطر مثل اتاق سرور، مراکز نگهداری اسناد،
پست های برق و … کاربرد دارد. همچنین در مکان هایی که وزن کپسول در آنها اهمیت دارد
، مانند هواپیما و زیر دریایی ها مورد استفاده قرار می گیرد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی ( اسپرینکلر )
این سیستم و شارژ کپسول یک سامانه پاششی سقفی اطفاء حریق است، که از یک منبع آب،
سیستم تامین فشار، لوله های توزیع کننده، اتصالات، شیرآلات و پاشنده ( اسپرینکلر )
تشکیل شده است. تعداد و اندازه لوله ها در این سیستم ها با توجه به شعاع عملکرد
نازل ها تعیین می شود. سیستم اطفا حریق آبی در پارکینگ ها، هتل ها، مخازن
نگهداری سوخت و شارژ کپسول… کاربرد دارد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری ( آیروسل )
این سیستم اطفا حریق بر پایه پودر و گاز ( آیروسل ) و شارژ کپسول طراحی شده و شامل ذرات جامد
غیر سمی بسیار ریز ( قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر )، ترکیبات کربنات پتاسیم است. این
ماده جامد تا زمانی پایدار می ماند که به صورت الکتریکی و یا واکنش گرمازا فعال نشود
و در اثر تجزیه گرمایی ترکیبی جامد با خاصیت خاموش کنندگی از پودر و گاز تولید می کند.
استفاده از سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری ( آیروسل ) در اتاق های کنترل،
کارخانجات، مصارف دریایی، اتاق سرور و … کاربرد دارد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری ( آیروسل )
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم
این سیستم موثرترین روش اطفا سوخت های مایع مانند: نفت، بنزین و … است.
در سیستم اطفاء حریق و شارژ کپسول فوم برای مهار آتش از ترکیب آب و فوم استفاده می شود.
آب و فوم ترکیب شده از طریق شبکه لوله کشی به نازل های نصب شده در محل،
منتقل می شوند. فومی که در این سیستم اطفاء از نازل ها خارج میشود، ترکیب
محلول آب و فوم با هوا است. این فوم با گرفتن شکلی چسبنده بصورت آزاد بر روی
سطح مایع مشتعل شده قرار گرفته و مانع ورود هوا به سطح مایع می شود. در نتیجه
منجر به مجزا شدن بخارات فرار قابل اشتعال با هوا می گردد. فوم با جریان یافتن در
سطح مایع مشتعل ( جداسازی اکسیژن )، مانع سوختن شده و سبب مهار حریق
می شود. استفاده از سیستم اطفاء حریق و شارژ کپسول اتوماتیک فوم در انبارهای مواد شیمیایی،
آشیانه های هواپیما و هلیکوپتر، تاسیسات نفتی و … کاربرد دارد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم
نتیجه گیری:
اجرای سیستم های اعلام و اطفاء حریق از جمله تجهیزاتی هستند که وجود آنها،
جهت افزایش ایمنی افراد در تمامی ساختمان های بلند لازم است. وظیفه سیستم های
آتش نشانی ( سیستم اعلام حریق ، سیستم اطفاء حریق و شارژ کپسول )
از جمله وظایف شرکت های مشاور آتشنشانی مشاوره، طراحی و اجرای صحیح سیستم های
آتش نشانی است. شرکت هومینو با تجربه و سابقه ای طولانی در خصوص مشاوره اخذ وشارژ کپسول
تاییدیه آتش نشانی وشارژ کپسول اجرای سیستم های آتش نشانی در وندور لیست سازمان آتش نشانی
قرار دارد. شما عزیزان در صورت داشتن هر گونه سوال در خصوص مشاوره و اجرای سیستم های
آتش نشانی می توانید از طریق کامنت و یا تماس تلفنی با کارشناسان آتش نشانی ما در ارتباط باشید.
در اکثر موارد استفاده از گاز هالون بدلیل تاثیرات مخرب آن بر لایه ازون طبق پروتکل مونترال
۱۹۸۷ و پروتکل کیوتو ۱۹۹۷ ممنوع شده است، لذا سازمان NFPA گاز HFC-227ea را به
عنوان جایگزین هالون ها انتخاب کرد. گاز FM200 با طبیعت سازگار بوده و در برابر تجزیه
پذیری و واکنش با لایه ازون پایدار می باشد. غلظت معمول یک سیستم FM200 معمولاً
بین ۸.۵% – ۷.۹% است. این غلظت براساس ریسک حفاظت شده و توسط سازنده اصلی
تجهیزات OEM و استانداردهای ISO14520 برای سیستم های آتش سوزی تعیین می شود.
گاز HFC227ea با برند تجاری FM200 از گازهای کربن، فلوئور و هیدروژن تشکیل شده که
بدون رنگ، بدون بو و غیر هادی است. گاز FM200 یک سیستم اطفای حریق بدون نیاز
به آب می باشد. این گاز با مهار واکنش شیمیایی، مواد قابل احتراق و اکسیژن در عرض
۱۰ ثانیه حریق را سرکوب می کند. سیستم اطفای حریق گاز FM200 به دلیل غیر سمی
بودن کاملاً با محیط زیست سازگار است، در مکان هایی که سیستم های آتش نشانی
( سیستم های اعلام و اطفاء حریق ) در آنها به درستی تعبیه و اجرا شده باشد، هیچگونه
خطری برای ساکنین نخواهد داشت. این ماده به عنوان عامل ایمن و کارآمد برای سرکوب
حریق کلاس A ( مواد جامد ) و کلاس B ( مایعات قابل اشتعال ) استفاده می شود.
نکته: گاز هالون ۱۳۰۱ یکی از قدیمی ترین و بهترین گازهای اطفای حریق بوده است و در
مکان هایی که دارای اهمیت بالا می باشند، مانند صنایع مخابراتی و الکتریکی کاربرد دارد.
جایگزینی مناسب برای هالون ۱۳۰۱
غلظت طراحی بسیار پایین ( ۷.۵% )
فشار ذخیره سازی پایین و تخلیه بی صدا
قابلیت اطفاء حریق در مدت زمان کوتاه ( حدود ۱۰ ثانیه )
عایق جریان الکتریکی
عدم ایجاد برودت شدید پس از تخلیه
عدم تأثیر مخرب بر لایه ازون ( عمر کوتاه در جو حدود ۳۰ سال )
نیاز به تعداد سیلندر کم جهت ذخیره سازی گاز
عدم کاهش قابل ملاحظه اکسیژن پس از تخلیه
نداشتن اثرات مخرب بر روی تجهیزات پس از عملکرد و تخلیه
خواص فیزیکی سیستم اطفاء حریق گازی FM200
نام شیمیایی: هپتا فلوئور پروپن Heptafluoro propane
فرمول شیمیایی: CF3CHFCF3
نام محصول: HFC-227ea
وزن مولکولی: ۱۷۰
دمای بحرانی: ۱۰۱.۷ ℃
فشار بحرانی: ۲۹.۱۲ bar
چگالی در حالت مایع: ۱۴۰۷ kg/m
غلظت طراحی برای کلاس حریق نوع A: 7.5%
غلظت بدون اثر این گاز بر روی انسان : ۹%
غلظت کم اثر این گاز بر روی انسان : ۱۰.۵%
مشخصات شیمیایی گازFM200
این گاز جزو گازهای تمیز و پاک به شمار می آید، زیرا درجه سمی بودن آن بسیار کم است.
از این گاز با اطمینان می توان در مکان هایی که افراد همیشه در آنجا حضور دارند استفاده کرد،
زیرا مسمومیت ایجاد شده توسط آنها کمتر از هالون است. بدلیل عدم وجود بروماین یا کلراین در
گاز FM200 تاثیر مخرب این گاز بر لایه ازون بسیار کم و در حد صفر می باشد، لذا هیچ ماده ای
از این گاز پس از آزاد شدن در محیط باقی نمی ماند، در نتیجه دارای خسارات و هزینه پاکسازی
کمتر و ضریب ایمنی بیشتری برای افراد حاضر در محیط را برعهده دارد . معمولاً غلظت طراحی
گاز FM200، ۷% است، بنابراین نسبت قدرت اطفاء در واحد جرم این گاز به مقدار زیادی افزایش
می یابد.
نکات ایمنی گاز اطفاء حریق FM200
این گاز در صورت برخورد نزدیک در حالت مایع و یا گاز با پوست انسان سبب یخ زدگی می شود.
کپسول گاز FM200 باید با احتیاط حمل شود. در زمانی که کپسول به سیستم تخلیه متصل نیست
و مهار نشده است، تجهیزات ایمنی کنترل نزول گاز باید در محل مناسب در دسترس باشد. در
دماهای بالاتر از ۷۰۰℃ گاز FM200 به گاز هیدروژن فلوراید تبدیل می شود.
مزایای سیستم اطفای حریق گاز FM200
از جمله مزیت های اصلی این سیستم استفاده از میزان اندک گاز برای اطفای حریق می باشد،
لذا به فضای کمتری برای ذخیره سازی گاز اطفای FM200 نیاز است. با توجه به اینکه سیستم
اطفای گاز FM200 برای مدت زمان کوتاه ( تقریباً ۱۰ ثانیه ) طراحی شده است، در این مدت زمان
اندک از بروز حریق هایی با عامل الکتریکی، مایعات و مواد قابل اشتعال و … جلوگیری می کند.
همین امر سبب به حداقل رساندن خسارات ناشی از حریق و هزینه های تعمیر و بازسازی می شود.
هزینه شارژ مجدد سیستم اطفای گاز FM200 ارزان و به صرفه می باشد. این سیستم در حفاظت و
سازگاری با محیط دارای برتری است و بدلیل غیر سمی و بی خطر بودن در محیط های بسته کاربرد
دارد. گاز FM200 هیچ تأثیر مخربی بر روی لایه ازون ندارد و همین امر سبب شده است این سیستم
اطفای گازی در سراسر جهان مورد استقبال قرار گیرد.
مکان های مورد استفاده از سیستم اطفاء حریق FM200
به علت عملکرد، قدرت خاموش کنندگی بالا و خاصیت سمی کم سیستم اطفاء حریق FM200،
استفاده از این سیستم در مکان های بسته کاربرد دارد. از جمله این مکان ها:
اتاق سرور و مراکز داده
مراکز آرشیو اسناد، مدارک و بایگانی ها
اتاق های مانیتورینگ و کنترل
محل نگهداری تجهیزات مخابراتی
مراکز کنترل خطوط تولید
مراکز انبارش و ذخیره سازی داده ها
مراکز نگهداری تجهیزات، مواد پزشکی و دارویی
موزه ها، نمایشگاه ها
محل های قرارگیری توربین های گازی
سکوهای دریایی نفت و گاز
نیروگاه ها
و…
نتیجه گیری:
همانطور که در مطالب فوق بیان شد، گاز FM200 بی رنگ، بی بو و از نظر الکتریکی نارسانا است،
که براثر فشار زیاد گاز نیتروژن به صورت مایع ذخیره می شود. این گاز در هنگام تخلیه بصورت شفاف
، بدون رنگ و غیر قابل القای مغناطیسی در محیط آزاد و تا حدودی مانع دید می شود. گاز FM200
یک ماده خاموش کننده مصنوعی است، که با جدا کردن اضلاع مثلث آتش ( اکسیژن، حرارت و ماده
سوختنی ) سبب خاموش شدن آتش می شود. گاز FM200 می تواند تمامی آتش سوزی های
ناشی از خطاهای الکتریکی و یا مایعات قابل اشتعال را در مدت زمان تقریباً ۱۰ ثانیه پس از تخلیه
گاز FM200 مهار نماید و از خرابی های ناشی از حریق جلوگیری کند. سیستم FM200 از جمله
خاموش کننده های مورد تایید سازمان های جهانی NFPA، EPA و … می باشد، استفاده از این
سیستم اطفاء در بیشتر کشورهای جهان و بیش از صد هزار پایگاه مختلف متداول شده است.
هومینو آمادگی مشاوره ،طراحی تأمین و اجراء سیستم اطفاء حریق گاز FM200 را دارد. هم اکنون
می توانید با ما در تماس باشید، با لبخند پاسخگوی شما عزیزان هستیم.
وارد می کند و این در حالیست که ثابت شده بیش از ۷۵ تا ۸۰ درصد حریق ها قابل پیش بینی و
پیشگیری می باشند ،به طوری که اگر در شروع حریق یک وسیله اطفائی مناسب مانند کپسول
آتش نشانی در محل وجود داشته و افراد نحوه استفاده از آن را بدانند چه بسا از حریقهای سنگین
وفجایع بسیاربزرگ جلوگیری خواهد شد.
بازدید تمام کپسول های آتش نشانی بر حسب نوع کپسول با فشار دائم یا بالن دار و نوع پودر داخل
آنها ، طبق دستور سازنده در فواصل زمانی معین ( ماهیانه، سه ماهه، شش ماه و یا سالانه) باید
صورت بگیرد تا در صورت مشاهده کمترین عیب و نقص و یا سپری شدن تاریخ شارژ آنها ، برای رفع
عیب و یا شارژ مجدد اقدام گردد.
هنگام تجدید از اصول شارژ کپسول های آتش نشانی ، باید فقط از همان نوع پودری که سازنده
دستگاه توصیه کرده است و مشخصات آن روی کپسول ها درج شده است استفاده نمود.استفاده از
سایر پودر ها می تواند مشکلات و خطراتی را باعث شود.
کپسولهای آتش نشانی که در کارگاهها استفاده میشوند، باید از لحاظ موارد زیر بررسی و کنترل شوند:
ظرفیت:
براساس نوع کپسول آتش نشانی مصرفی و محلی که قرار است کپسولها در آنجا قرار گیرد، تقسیمبندی میشود.
فشار تخلیه:
کلیه کپسولهای آتش نشانی براساس فشار معینی به سمت آتش پرتاب میشود که بهترین
کارایی را داشته باشد که معمولاً این فشار در حدود ۱۰۰ psi و یا ۷atm است
طول پرتاب:
در کپسولهای آتش نشانی دستی هرچه میزان پرتاب مواد خاموشکننده بیشتر باشد، بهتر بوده و
باعث میشود کمتر به آتش نزدیک شده و در واقع میتوان گفت طول پرتاب مناسب در کپسولهای مختلف بین ۲ تا ۷ است.
درصد تخلیه:
راندمان استفاده از مواد خاموشکننده از جمله مهمترین مشخصههای هر دستگاه است که در کپسولهای
آتش نشانی پودری حداقل ۸۵% و در کپسولهای آتش نشانی آب و کف و دی اکسید کربن حداقل ۹۵%
است. در نوع پودری ۱۵% و در نوع آب و کف ۵% از مواد داخل کپسول باقی میماند.
زمان تخلیه:
وقتی آتشسوزی شروع میشود، میزان آن لحظه به لحظه بیشتر میشود و در نتیجه برای خاموش
کردن آتش، داشتن سرعت عمل بالا بسیار مهم است.
ضوابط و الزامات کارگاه شارژ کپسول آتش نشانی
تجهیزات مورد نیاز کارگاه شارژ کپسول آتش نشانی
میز کار استاندارد و گیره پنوماتیک و دارای محافظ و قابل قبول و تأیید شده توسط اتحادیه
ابزار توزین دیجیتال
ابزار مخصوص شیر باز و بسته کردن خاموشکنندههای آتشنشانی
لوازم یدکی استاندارد
مواد مصرفی استاندارد (انواع پودر استاندارد، کپسولهای حاوی گاز دی اکسید کربن، ازت و… با خلوص بالا و استاندارد)
دستگاه حمل سیلندرهای بزرگ حاوی گاز تحت فشار اعم از پر و خالی، شامل گاری دستی یا جرثقیل
دستگاه پرس شیلنگ (هیدرولیک یا دستی)
انبر پلمپ به همراه علامت مخصوص کارگاه شارژکننده (استفاده از سرب و سیم مسی با ضخامت استاندارد)
کارت همشکل با مشخصات دقیق متصدی و کارگاه شارژ و دیگر موارد مورد نظر
حوضچه مناسب جهت بررسی نشت کپسولهای آتش نشانی قابل شارژ با ارتفاع و نور مناسب
تجهیزات حفاظت فردی مانند کفش ایمنی، لباس کار مناسب و ماسک به میزان کافی